Nhà tù Pleiku (hay nhà lao Pleiku) là một di tích mang giá trị lịch sử và văn hóa quan trọng của tỉnh Gia Lai. Nơi đây được ví như “địa ngục trần gian” của những nhà cách mạng yêu nước. Đến tham quan nhà tù Pleiku, bạn sẽ được tìm hiểu, tận mắt nhìn thấy những gian khổ mà những anh hùng dân tộc đã trải qua vì nền độc lập, tự do của dân tộc.
Nhà tù Pleiku nằm ở đâu?
Di tích nhà tù Pleiku nằm trên đường Yết Kiêu, phường Diên Hồng, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai. Đây là một địa điểm lịch sử quan trọng, từng được sử dụng để giam giữ các chiến sĩ cách mạng trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.
Lịch sử hình thành nhà tù Pleiku
Nhà tù Pleiku được thực dân Pháp xây dựng vào năm 1925. Ban đầu, nhà tù được xây dựng với mục đích giam giữ những đồng bào dân tộc Tây Nguyên chống đối với chế độ áp bức bóc lột. Từ những năm 1940, cách mạng dân tộc bùng nổ, nhà tù Pleiku chuyển sang giam giữ các tù nhân chính trị, cách mạng, những người yêu nước.
Năm 1967, số lượng tù nhân lên đến 2000 người, địch đã phải mở rộng phòng giam bằng cách căng thêm lều bạc ở trong nhà tù để tạm giữ. Sau đó, chúng đã cho xây dựng thêm một trại giam khác.
Đến tháng 5/1972, quân ta đã tổng tấn công lên vùng Kon Tum, lúc này địch đã chuyển hết số tù binh ở 2 phòng biệt giam ra nhà tù Phú Quốc. Cuối năm 1972, nhà tù Pleiku hoàn toàn bỏ trống. Sau đó, nhà tù đã được chính quyền địa phương cải tạo thành nơi giáo dục cho thế hệ trẻ về lòng yêu nước và tinh thần dân tộc.
Ngày 12/12/1994, nhà tù Pleiku được Bộ Văn hóa – Thông Tin ra Quyết định số 321/QĐ-BT công nhận di tích lịch sử cấp Quốc gia.
Quy mô nhà tù Pleiku
Nhà tù Pleiku nằm trên một đồi đất đỏ cao trên đường Thống Nhất. Tổng diện tích khi trại giam khoảng 1,6ha, bao quanh là những bức tường kiên cố cao 3m với các hàng rào bằng thép gai. Ở phía Tây Nam và Tây Bắc có 2 bốt gác được canh bởi binh lính vũ trang 24/24, phía Đông có đặt lô cốt bảo vệ.
Nhà tù Pleiku có 20 phòng, bao gồm 18 phòng giam và 2 phòng dùng làm chuồng cọp. Mỗi phòng giam chỉ có diện tích 10m2 với 2 ô cửa nhỏ nhưng giam giữ đến 120 người.
Để dễ kiểm soát, thực dân Pháp đã phân loại tù nhân theo từng cấp bậc, thương tật, vùng miền.
Dãy nhà giam chính gồm 5 phòng: phòng 1 giam tù chính trị, thường là người dân tộc thiểu số; phòng 2 giam quân phạm; phòng 3 giam người tù công vụ; phòng 4 giam người tù thường phạm; phòng 5 giam những người tù chính trị nguy hiểm nhất.
Phòng giam số 5 chia thành 8 xà lim, mỗi xà lim rộng 1,6m, dài 2m. Trong số đó có 2 xà lim chẹt chỉ rộng khoảng 0,5m với một tấm ván gỗ chia thành 2 tầng. Người tù bị nhốt bên trong những phòng này thường xuyên bị ngất xỉu vì thiếu không khí để thở, họ còn bị tra tấn bằng nhiều hình thức dã man, tàn độc.
Ngày nay, nhà tù Pleiku không còn nguyên vẹn như trước nhưng vẫn còn lưu giữ nhiều hiện vật, dấu vết minh chứng cho tội ác của kẻ thù và tinh thần đấu tranh quật cường của những người cộng sản yêu nước.
Năm 2015, công trình Bia tưởng niệm Trại giam tù binh Pleiku được xây dựng trên nền trại giam cũ để tưởng nhớ tri ân những con người cách mạng đã ngã xuống vì đất nước. Vào năm 2017, nhà tù Pleiku đã lọt vào Top 10 điểm du lịch hấp dẫn nhất tại Gia Lai.
Đi qua bao thăng trầm của lịch sử, nhà tù Pleiku vẫn hiện hữu như một lời nhắc nhở và bài học lịch sử dành cho thế hệ mai sau về những gian khổ và hào hùng của đồng bào dân Tây Nguyên nói riêng và đất nước ta nói chung.