Lễ hội đâm trâu là một trong những lễ hội truyền thống đặc sắc của các dân tộc thiểu số ở Gia Lai. Đây là một lễ hội mang đậm nét tín ngưỡng, văn hóa cộng đồng và gắn liền với việc tôn thờ các thần linh, thần bảo vệ mùa màng, sức khỏe, và sự thịnh vượng của cộng đồng. Lễ hội đâm trâu không chỉ là một sự kiện tôn vinh các vị thần mà còn là dịp để thể hiện lòng hiếu khách, tình đoàn kết, cũng như sự thịnh vượng của cả làng.
Giới thiệu về Lễ hội đâm trâu Gia Lai
Lễ hội đâm trâu từ lâu đã trở thành một trong những nét đẹp văn hóa của vùng đất đỏ bazan Gia Lai. Hằng năm, lễ hội sẽ được tổ chức khi mùa màng đã thu hoạch xong, thóc chất đầy bồ và dân làng đã đủ đầy lương thực cho một năm ấm no.
Lễ hội đâm trâu không chỉ để ăn mừng mùa màng bội thu mà còn là một sự kiện truyền thống trong đời sống văn hóa, tinh thần của cộng đồng người Jrai, Bana tại Gia Lai để tạ ơn thần linh đã phù hộ cho dân làng một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, cuộc sống ấm no.
Các phần lễ của Lễ hội đâm trâu Gia Lai
Phần lễ
Từ sớm, người dân đã lo chuẩn bị những vật phầm cần thiết cho lễ hội. Vật phẩm đầu tiên và quan trong nhất là trâu tế.
Trâu dùng để hiến tế phải là trâu đực tốt, khỏe, mập mạp và không bị dị tật. Những con trâu sẽ được cho ăn uống no nê, tắm rửa sạch sẽ, buộc quanh cổ bằng một sợi dây thừng mềm dẻo rồi trang trí lộng lẫy bằng các loại thổ cẩm và các vật trang trí truyền thống.
Một linh vật không thể thiếu trong Lễ hội đâm trâu là cây Nêu – Đây được xem là linh hồn của buổi lễ, nơi các vị thần bay về ngự và chứng giám cho lòng thành của dân làng. Cây Nêu được chọn phải cao, thẳng, trên đầu được chẻ thành nhiều ngọn xòe ra như bông lúa, thân cây được tô điểm trang nghiêm, hoành tráng như hình ảnh một con phượng hoàng lửa. Sau đó, cây Nêu được chôn giữa bãi đất trống ngay khu vực thực hiện nghi lễ.
Ngoài ra dân làng còn chuẩn bị các lễ vật như gà, heo, dê, rượu cần, thịt, gạo,.. để cúng thần linh.
Trước khi bắt đầu làm lễ, già làng sẽ đem mâm cúng với đầy đủ lễ vật để cúng tế tại nhà rông.
Sau đó, già làng sẽ tiến hàng lễ tại cây Nêu. Ngay khi già làng đọc xong lời cầu khấn và cảm cảm tạ thần linh, các đội cồng chiêng sẽ bắt đầu biểu diễn ba vòng múa và lễ hội đâm trâu bắt đầu.
Người chủ trì cầm roi đuổi trâu chạy đến khi chúng mệt và nằm dưới đất thì những thanh niên khỏe mạnh sẽ dùng dây leo trói chân trâu lại để già làng dùng dao nhọn đâm vào vùng hông của trâu, tiếng trâu hú lên vang vọng như tiếng lòng của bà con gửi hi vọng tới thần linh mong được phù hộ để có một cuộc sống ấm no và hạnh phúc.
Phần hội
Sau khi trâu chết, dân làng sẽ cùng nhau đem máu và đầu trâu đến cây nêu ở trước nhà rông để tế trời. Việc tế trời với máu và đầu trâu thể hiện sự tôn kính với thiên nhiên, với tổ tiên, cũng như niềm tin vào những sức mạnh siêu nhiên mà con người tin rằng sẽ bảo vệ và mang lại may mắn, thịnh vượng cho làng.
Phần thân trâu sẽ được xẻ thịt và chia thành các phần cho dân làng cũng như những người có mặt tại lễ hội. Khi nhận một miếng thịt trâu thì mỗi nhà sẽ mang một ghè rượu đến nhà rông. Tất cả dân trong buôn làng, từ già, trẻ, gái, trai đều hòa hình vào không khí nhộn nhịp, vui tươi của lễ hội.
Một số lễ hội truyền thống đặc sắc khác tại Gia Lai
Festival Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên
Lễ hội Cồng chiêng Tây Nguyên là một trong những di sản văn hóa phi vật thể của nhận loại được UNESCO công nhận.
Lễ hội Cồng chiêng Tây Nguyên được tổ chức hằng năm, luân phiên giữa các tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Đăk Nông, Lâm Đồng với mục tiêu hướng đến quảng bá du lịch, văn hóa cồng chiêng nói riêng và văn hóa các tỉnh Tây Nguyên nói chung.
Đến với Lễ hội Cồng chiêng Tây Nguyên, không chỉ thưởng thức các nghệ nhân trình diễn những điệu múa, nhảy kết hợp với tiếng cồng chiêng, du khách còn có cơ hội tham gia các hoạt động văn hóa khác như phục dựng nghi lễ, lễ hội truyền thống của các đồng bào dân tộc, sinh hoạt văn nghệ dân gian, khám phá ẩm thực Tây Nguyên. Ngoài ra, du khách cũng sẽ được giới thiệu về những thành tựu kinh tế, văn hóa, tiềm năng du lịch của các tỉnh Tây Nguyên, tham gia chợ triển lãm về công cụ sản xuất, đồ gia dụng, hàng thủ công mỹ nghệ được làm bởi các dân tộc Tây Nguyên.
Lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apui
Lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apui là hoạt động văn hóa tín ngưỡng đặc trưng của đồng bào dân tộc Gia Rai, nhằm cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, đời sống đồng bào no đủ, mọi người được bình an khỏe mạnh.
Lễ cầu mưa thường được thực hiện vào dịp lễ 30/4 và 1/5 hàng năm, tại Khu Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia Plei Ơi. Đây là giai đoạn cao điểm của mùa khô, thời điểm thường xảy ra hạn hán gay gắt.
Tham gia Lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apui, du khách còn có cơ hội trải nghiệm các hoạt động nghệ thuật đặc sắc, tham gia hội thi tạc tượng, đan lát, dệt thổ cẩm, diễn tấu cồng chiêng,… và tham quan thưởng thức ẩm thực địa phương.
Hội đua thuyền độc mộc trên sông Pô Cô
Hội đua thuyền độc mộc trên sông Pô Cô là hoạt động đua thuyền hiếm hoi còn được lưu giữ trên địa bàn Tây Nguyên. Hoạt động thường được tổ chức vào đầu tháng 11 hàng năm, nhằm giữ gìn văn hóa bản địa và tưởng nhớ vị anh hùng A Sanh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước – Người đã dùng con thuyền độc mộc của mình để chở bộ đội và vật tư. Ngày nay, những chiếc thuyền độc mộc vẫn được người dân dùng làm phương tiện đi lại và đánh bắt trên sông.
Những người tham gia cuộc thi sẽ đua trên một con thuyền được làm bằng gỗ nguyên khối và chèo thuyền vượt 1.400m trên sông Pô Kô.
Du khách sẽ được hòa mình vào không khi sôi nổi của cuộc đua, thưởng thức những màn đua ngoạn mục đến từ các đội. Ngoài ra, du khách còn được tham gia các trò chơi dân gian truyền thống của người dân tộc Ba Na như đẩy gậy, bắn cung,… và thưởng thức các món ăn đặc sản như cơm lam, rượu cần, cá suối nướng,…
Hội đua thuyền độc mộc trên sông Pô Cô được tổ chức nhằm bảo tồn nét đẹp văn hóa độc đáo của cư dân sống lâu đời trên địa bàn huyện La Grai, Gia Lai.